Wat God heeft verbonden kan een mens niet scheiden

 

“Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.” (Matteüs 19:6)

“Wat God verbonden heeft, zal de mens niet scheiden.” (Marcus 10:2-12)

Hoe dit christelijk gebod tot permanente verbondenheid nakomen in een tijd waarin echtscheidingen in grote getalen voorkomen?

In een waarin het scheidingspercentage onder praktiserende christenen bijna even hoog is als bij ongelovigen?

Moeten we echtgescheidenen beschouwen als ‘onchristelijk’ of is er een andere weg? Is het mogelijk om dit gebod van permanente verbondenheid te verzoenen met de realiteit van de echtscheiding?

Misschien geraken we uit dit conflict door ons de vraag te stellen of we de opdracht uit het Evangelie tot permanente verbondenheid een nieuwe betekenis kunnen geven die rekening houdt met de maatschappelijke realiteit van de toenemende echtscheiding. Is er na de echtscheiding toch nog plaats voor permanente verbondenheid? Kunnen gescheiden echtparen, of zij zich nu door dit gebod uit het Evangelie zelf rechtstreeks aangesproken voelen of niet, op een nieuwe wijze invulling geven aan dit gebod? Moeten we niet op zoek gaan naar ‘een nieuwe verbondenheid’?

Misschien kan de psycholoog die zich bezighoudt met echtscheidingen en de gevolgen daarvan voor kinderen, een bijdrage leveren aan het antwoord op deze vraag. Ik wil het proberen…

Ex-partners

We kunnen ons vooreerst bezinnen over de manier waarop de ex-partners als voormalige geliefden invulling kunnen geven aan hun nieuwe realiteit van de echtgescheidenen. Ook als ze samen geen kinderen hebben. Ze hebben elkaar ooit gekend, lief gehad en lief en leed met elkaar gedeeld. Dat kan niet ongedaan worden gemaakt. Er zal altijd ‘een relatie’ blijven bestaan. Ex-partners blijven door hun gemeenschappelijke geschiedenis altijd in relatie met elkaar. Daarom staan zij voor de uitdaging te zoeken naar een nieuwe manier van ‘samenleven’, te zoeken naar een nieuwe verhouding tot elkaar, te zoeken naar een nieuwe verbondenheid.

Zonder mij al te zeer te verdiepen in de manier waarop dit kan, wil ik enkele suggesties doen. Zo kunnen de ex-partners elkaar loslaten en toestaan om op een eigen manier te zoeken naar geluk, zonder dat te willen dwarsbomen. Zo kan loslaten paradoxaal genoeg een vorm van nieuwe verbondenheid zijn. Maar er kan ook meer zijn! Ex-partners kunnen ook zoeken naar een nieuwe vriendschap, naar een nieuwe manier om zorgzaam voor elkaar te zijn… Deze vriendschap geeft vorm aan een nieuwe verbondenheid.

Ouders

Ik wil het vooral hebben over hoe een gescheiden ouderstel deze nieuwe verbondenheid gestalte kan geven. Als (kinderloze) ex-partners zich al permanent verbonden weten met elkaar door hun gezamenlijke geschiedenis, hoe groter moet die verbondenheid dan wel niet zijn als uit hun relatie kinderen zijn voortgekomen? Het partnerschap kan ophouden, het ouderschap duurt eeuwig!

In het algemeen kan deze ooit aan God, de medegelovigen, maar ook de ongelovige mensen beloofde verbondenheid zijn nieuwe vorm krijgen in het betonen van respect voor elkaar als ouders en het betonen van respect voor de loyaliteitsgevoelens van hun kinderen. Uiteindelijk kan deze opdracht uit het Evangelie worden vervuld in het creëren van wat ik graag een ‘schone scheiding’ of een ‘nette scheiding’ noem. De uitweg van zo’n schone of nette scheiding staat in contrast met de dramatiek van de vechtscheiding. Laat ons eens bekijken wat de voorwaarden zijn van een schone scheiding, van deze nieuwe vorm van verbondenheid.

Respect!

Een eerste voorwaarde voor een schone scheiding is dat ouders elkaar als ouders blijven respecteren. De vraag is of ouders hun onderlinge strijd als ex-partners kunnen opgeven en ondergeschikt maken aan hun ouderschap. Zo blijven zij hun verbondenheid als ouders gestalte geven.

Kunnen ze verder kijken dan hun onderlinge strijd als ex-partners? Zijn de ouders emotioneel in staat om hun ouderlijke taken op te nemen? Kunnen ze hun persoonlijk lijden ondergeschikt maken aan de emotionele noden van hun kinderen? Is er respect voor elkaar als ouder? Gunnen de ex-partners elkaar het ouderschap? Kunnen ze elkaar toestaan om nog ouder te zijn? Kunnen ze aan zichzelf toegeven dat de ex-partner toch wel een goede ouder is? En in sommige opzichten zelfs een betere? Kunnen ze de andere het vertrouwen geven om ouder te zijn?

Geen ruzie meer!

In een schone scheiding zijn ouders opgehouden met ruzie maken. Ze zijn in staat tot een constructieve dialoog. Ze zijn in staat om het leven na de scheiding te reorganiseren. Ze zijn in staat om afspraken te maken. Ze kunnen met elkaar overleggen over de regelingen rond en de opvoeding van de kinderen. In deze dialoog manifesteert zich het verlangen om als ouders met elkaar verbonden te blijven zodat het mogelijk blijft om met elkaar zorgzaam te zijn voor de kinderen.

Denken we maar aan beslissingen i.v.m. de omgangsregeling, alimentatie en andere kosten, de school, deelname aan clubs en verenigingen, misschien ook vriendenkeuzes en zoveel ander opvoedingskwesties. Zijn ouders in staat om deze belangrijke kwesties gezamenlijk te behartigen?

Afspraken nakomen en aanpassen

Afspraken maken is één zaak. Ze nakomen is een tweede. Afspraken niet nakomen is bijzonder nefast voor de samenwerking tussen de ouders en kan oude conflicten weer nieuw leven inblazen. Maar er is meer! Soms dringt zich een aanpassing van de afspraken op. Omstandigheden veranderen en kinderen ontwikkelen. Dat vraagt wijzigingen in de afspraken. Afspraken maken, ze correct nakomen en ze desnoods aanpassen is nodig voor een schone scheiding. Afspraken werken altijd verbindend.

Zo kan het in de loop der jaren zelfs nodig zijn om de omgangsregeling aan te passen. Ook nieuwe financiële regelingen dringen zich soms op. Er moeten nieuwe keuzes gemaakt worden over school. En er stellen zich tal van nieuwe opvoedingsvragen. Lukt het de ouders om die aanpassingen te doen in een positieve sfeer en in het belang van de kinderen?

Geen standpunt meer

Bij een schone scheiding worden kinderen buiten de conflicten tussen hun ouders gehouden. Tussen de conflicten van je ouders moeten leven is al stresserend, maar in die conflicten ook nog eens betrokken worden, is rampzalig. Dat is een aanslag op de loyaliteitsgevoelens van de kinderen. Rekening houden met de loyaliteit van kinderen naar hun beide ouders, betekent respect hebben voor de verbondenheid van de kinderen met de andere ouder.

Kinderen standpunten laten innemen, partij doen kiezen, boodschapper laten zijn, kinderen verwijten maken over het ‘slechte’ gedrag van hun andere ouder, via kinderen de andere ouder pakken en terugpakken… het zijn zo vele manieren om kinderen als wapen of bondgenoot in de strijd te betrekken. Kunnen ouders die strategieën opgeven? Kunnen ze hun kinderen buiten hun conflicten houden? Kunnen ze kinderen toestaan om eigen standpunten te ontwikkelen en daar ook voor uit te komen? Zijn de ouders in staat om onderling en eventueel samen met de kinderen tot oplossingen te komen? Laten ouders ruimte aan de kinderen om hun eigen gedacht te zeggen over grote en kleine kwesties. Zonder dat de kinderen het gevoel hebben een emotionele keuze te maken tussen hun ouders en hun loyaliteitsgevoelens te moeten splitsen.

 Ik wil mama en papa, allebei!

Kinderen willen na de scheiding contact met hun beide ouders. Ze zijn immers loyaal t.o.v. hun beide ouders. Ze hebben gevoelens van aanhankelijk en trouw tegenover hun beide ouders. Er moeten zich al heel ernstige dingen voorgedaan hebben eer kinderen geen contact meer willen, zoals intra-familiaal geweld. Ervoor zorgen dat de kinderen met beide ouders contact hebben is cruciaal voor een schone scheiding. Door dit verlangen van kinderen naar contact met beide ouders te respecteren zorgen ouders ervoor dat kinderen met elk van de ouders verbonden mogen blijven.

De vraag is of ouders er in slagen om voor hun kinderen de weg naar de andere ouder, de ex-partner, open te laten. Staat de ene ouder toe dat zijn kinderen contact hebben met de andere ouder? Meer nog! Moedigen ouders die contacten ook aan? Geven ouders hun kinderen het gevoel dat ze het oké, zelfs nodig vinden dat ze ook contact hebben met de andere ouder?

Elkaar informeren

Bij een schone scheiding geven ouders aan elkaar alle belangrijke informatie over de kinderen door. Zo concretiseren ouders hun respect voor elkaar als ouders. Ze blijven zich aan elkaar verbinden als ouders in de gezamenlijk opgenomen zorg voor de kinderen.

Wordt de andere ouder op de hoogte gesteld van de gezondheidstoestand en medische ingrepen van de kinderen? Komt de informatie over school door? Wordt de andere ouder betrokken bij psychosociale hulpverlening? Wordt er – liefst met, maar desnoods zonder goedkeuring van de kinderen – gepraat over zorgelijke voorvallen in de vriendenkring, de club, het verenigingsleven…? Wordt kinderen toegestaan, mogelijk zelfs uitgenodigd en aangemoedigd om ook de ene ouder zoveel mogelijk te vertellen over gebeurtenissen en eigen belevenissen bij de andere ouder?

Goed contact!

Bij een schone scheiding doet elke ouder er alles aan om een goed persoonlijk contact met zijn kinderen te hebben. Hiermee werken ze actief aan hun persoonlijke verbondenheid met hun kinderen, ook nu hun gezin uiteen gebarsten is.

Blijft elke ouder zorgzaam naar zijn kinderen? Blijft elke ouder zijn volle verantwoordelijkheid voor het welzijn van zijn kinderen opnemen? Blijft elke ouder emotioneel investeren in zijn kinderen? In het bijzonder nu zijn kinderen juist door de scheiding, het uiteenvallen van het gezin, de dreiging van verlies van de veilige haven in hun leven zo bijzonder kwetsbaar zijn? Wil elke ouder zijn kinderen steun bieden bij de verwerking van de echtscheiding? Blijft elke ouder geïnteresseerd in en betrokken bij de leefwereld van zijn kinderen? Of het nu om prettige of trieste dingen gaat.

Parallel solo ouderschap

Maar wat als deze (vorm van) schone scheiding niet meteen lukt? Wat als een gezamenlijk beoefend ouderschap, een samenwerkend ouderteam niet mogelijk is? Wat als het water te diep is om tot constructieve dialoog te komen? Is er dan een alternatief om toch verbondenheid tussen ouders onderling en tussen ouders en kinderen te bereiken? Is er dan nog een andere vorm van schone scheiding? Het dubbel solo ouderschap of parallel ouderschap biedt dan de mogelijkheid om tot verbondenheid te komen.

Bij het parallel of dubbel solo ouderschap voedt iedere ouder zijn kinderen binnenskamers volgens eigen goeddunken op. De ouders geven elkaar de vrijheid om de kinderen op te voeden volgens eigen principes. Ook al zijn de verschillen groot, ze worden gerespecteerd. Vanuit deze visie op gelijkwaardigheid van het ouderschap, kan er meer rust en meer vertrouwen komen in elkaar als ouder. Dit parallel solo ouderschap kan een overgang zijn naar een samenwerkend ouderteam. Maar misschien komt er dit nooit. Dan is het parallel solo ouderschap goed genoeg om de kinderen een veilig gevoel, voldoende ontwikkelingskansen en een degelijke opvoeding te geven. Maar de scheiding blijft schoon, zij het op een aparte manier… En er is verbondenheid, ook al is die onuitgesproken.

Wat God heeft verbonden…

Het is niet eenvoudig om al deze aspecten van een schone scheiding van ‘vernieuwde verbondenheid’ te realiseren. En er zijn er wellicht nog meer…

Ouders blijven met elkaar verbonden, ook na de scheiding. Op de eerste plaats zijn het hun kinderen die hen ertoe verplichten en hen ertoe aanzetten. Het nastreven van een schone scheiding is alleszins een mogelijkheid voor beide ouders om de ‘eeuwige’, door God verlangde en door henzelf beloofde ‘verbondenheid’ vooralsnog te realiseren. Ondanks de ontbinding van hun partnerrelatie.

Met het streven naar een schone scheiding tonen echtgescheidenen aan dat ze verbonden willen blijven met elkaar (als ouders) en met hun kinderen (als zorgdragers). Tegelijkertijd biedt de schone scheiding hen de kans ook verbonden te blijven als ex-partners (als nieuwe vrienden).